Đánh giá một số hoạt tính sinh học của củ cây Riềng nếp (Alpinia galanga L.)

Abstract

Stress oxy hóa nguyên nhân của các bệnh như tim mạch, ung thư, suy giảm thần kinh và lão hóa sớm (Vũ Thanh Tuấn, 2021). Nhiều nghiên cứu hiện nay đang tập trung vào việc tìm kiếm các hợp chất chống oxy hóa tự nhiên từ các loài thực vật. Cây Riềng nếp (Alpinia galanga L.), là một loại cây thân thảo thuộc họ Gừng (Zingiberaceae). Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy rằng Riềng nếp có các khả năng chống oxy hóa, chống viêm và ức chế mạnh sự tăng trưởng một số dòng tế bào ung thư thử nghiệm. Trong nghiên cứu này, thân rễ (củ) cây Riềng nếp được thu hái ở quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ. Bột nguyên liệu từ củ cây Riềng nếp được khảo sát sơ bộ thành phần hóa thực vật. Các cao chiết nước, cao chiết ethanol 50%, 70% và 90% sau khi điều chế được khảo sát hoạt tính chống oxy hóa thông qua hai phương pháp: bắt gốc tự do (DPPH) và khử sắt (FRAP). Ngoài ra, cao chiết nước và cao chiết ethanol 90% còn được khảo sát khả năng ức chế một số chủng vi sinh vật thử nghiệm. Qua quá trình nghiên cứu, xác định được thành phần hóa học trong củ cây Riềng nếp gồm có tinh dầu, chất béo, tripenoid tự do, triterpenoid thủy phân, flavonoid, saponin, acid hữu cơ, chất khử, coumarin, anthraquinon và không có carotenoid, alkaloid, tanin, hợp chất polyuronid. Các cao chiết củ Riềng nếp có khả năng chống oxy hóa khá cao. Đối với phương pháp bắt gốc tự do DPPH, khi so sánh với đối chứng vitamin C (IC50 = 5,69 µg/mL) cho thấy khả năng chống oxy hóa của các cao chiết ethanol thấp hơn từ 1,6 đến 2,18 lần (IC50 = 9,29 – 12,34 µg/mL). Khả năng kháng oxy hóa của cao chiết nước (IC50 = 20,12 µg/mL) thấp hơn vitamin C khoảng 3,5 lần. Đối với phương pháp khử sắt, giá trị FRAP tại OD0,5 của các cao chiết EtOH từ 10,11 đến 11,84 mmol Fe2+/g cao chiết, cao chiết nước là 9,47 mmol Fe2+/g cao chiết. Các kết quả trong thử nghiệm này cho thấy củ Riềng nếp thể hiện hoạt tính chống oxy hóa thấp hơn vitamin C (182,08 mmol Fe2+/g cao chiết) từ 15 –19 lần. Cao chiết nước của củ Riềng nếp có không thể hiện khả năng ức chế, trong khi cao chiết EtOH 90% lại có khả năng ức chế tương đối tốt với hầu hết các chủng vi sinh vật thử nghiệm. Cao EtOH ức chế yếu ở chủng Salmonella paratyphi A; ức chế trung bình ở chủng E. coli, Bacillus subtilis và Candida albicans và ức chế tương đối ở 3 chủng Staphylococcus aureus, MRSA (Staphylococcus aureus đề kháng methylcillin) và Aspergillus niger. Từ kết quả nghiên cứu cho thấy củ Riềng nếp có hoạt tính chống oxy hóa in vitro cao, khả năng ức chế tương đối tốt trên một số vi sinh vật làm cơ sở cho những nghiên cứu in vivo, mở ra tiềm năng phát triển các sản phẩm chống oxy hoá, chống khuẩn có thể thương mại hoá, góp phần nâng cao giá trị kinh tế của loài cây này.